اکثر ما ایده‌پردازی را با اصطلاح طوفان فکری هم‌بسته می‌دانیم. در واقع، طوفان فکری یکی از انواع روش‌های ایده‌پردازی است که می‌تواند بسیار موثر باشد، اما استفاده صحیح از آن مهم است. زمانی که طوفان فکری به درستی انجام شود، می‌تواند طیف وسیعی از ایده‌ها را به سرعت ایجاد و تفکر خلاق را تشویق کند. جلسات طوفان فکری یک فرصت برای تیم محصول است که با انجام گروهی از فعالیت‌های طراحی شده، یک مشکل را باهم حل کرده و همچنین اوقات خوشی را سپری کنید.

ایده طوفان فکری (Brainstorming) به الکس آزبورن برمی‌گردد. او بنیان‌گذار و مدیر عامل شرکت بازاریابی BBDO بود. آزبورن در طول مدت حضورش در آنجا، مشاهده کرد که فضای جلسات نیاز به ایجاد راه‌حل‌های خلاقانه دارد و در طول زمان، قوانین پایه‌ای برای یک جلسه خلاق ایجاد کرد. او ابتدا در کتاب «تخیل کاربردی» روشی را برای خلاقیت معرفی کرد. اصطلاح طوفان فکری تنها به‌طور غیرمستقیم توسط خود آزبورن ایجاد شد. او طوفان فکری را «ابداع کردن» نامید. اما در کتاب خود این روش را به عنوان “استفاده از مغز برای طوفان راه‌حل‌های خلاقانه یک مشکل.” توصیف کرد و از آنجا، این تنها یک گام کوچک تا ایجاد اصطلاح “طوفان فکری” بود.

طوفان فکری فرایندی برای تولید و سازماندهی ایده‌ها در راستای پیدا کردن راهکارهای نوآورانه است. در ادامه به بررسی نکاتی برای بالا بردن بازدهی جلسات طوفان فکری می‌پردازیم.

    1.با یک مرور کلی (overview) شروع کنید.

هنگامیکه که برای برگزاری جلسه طوفان فکری برنامه ریزی می کنید، یک مرور کلی واضح و جامع از جلسه به ذینفعان ارائه دهید. مرور کلی به سادگی یک سند شامل؛ هدف، شرکت کنندگان، زمان و مکان، فرآیند، و نتایج مورد انتظار است. در انتهای سند نیز از ذینفعان درخواست بازخورد کنید. با ترتیب نظرات آنها، می توانید جلسه را مبتنی بر همکاری و مشارکت برگزار کنید و نتایج بهتری بگیرید.

    2. یک هدف روشن تعیین کنید.

با طوفان فکری، ما تفکر جمعی خود را در راستای راه حل های بالقوه استفاده می کنیم. با این حال، داشتن آزادی بدون مرز چالش برانگیز است و این خطر را دارد که تیم از موضوع منحرف شود و یا مشکلات دیگری را مورد هدف قرار دهد. در هر بخشی از فرآیند طراحی که از طوفان فکری استفاده کنیم، شرکت کنندگان باید به مشکل درست (چیزی که آزبورن «نقطه دید» “Point of View” نامیده است) پایبند باشند.برای ایده پردازی انتخاب دامنه (Scope) درست بسیار مهم است. دامنه محدوده ممکن است خلاقیت را خفه کند. در حالی که دامنه بسیار گسترده ممکن است ایده های غیر متمرکز ایجاد کند.

بسیار مهم است که همه شرکت کنندگان در جلسه طوفان فکری از قبل نیازهای کاربران و چشم اندازهای کسب و کار را درک کنند تا بر اساس این نیازها ایده پردازی کنند، نه در راستای جریان های طراحی نوین (Novel design trends) یا راه حل هایی که پیاده سازی فنی آن ها مناسب و راحت است. اگر کاربران خود را درک نکنید، ایده هایی که تولید می کنید بی ارزش خواهند بود: ممکن است در راستای هدفتان نباشند، و حتی بدتر از آن، معیارهای ارزیابی درستی برای تعیین ایده های برتری که باید اجرا شوند را نخواهید داشت. 

    3. افراد درست را دعوت کنید.

طراحی و همکاری دست به دست هم میدهند. گرد آوردن افراد با سوابق، تجربیات و زمینه های تخصصی و فرهنگی گوناگون می تواند مجموعه ی گسترده تری از ایده ها را ایجاد کند. از طراحان گرفته تا مهندسان، بازاریابان، مشتریان و کاربران نهایی، اعضای تیم فروش، مدیران محصول و کارشناسان صنعت، در جلسات ایده پردازی می توانید از دیدگاه منحصر به فرد هر یک بهره ببرید. اما به یاد داشته باشید، تنها گرد هم آوردن این افراد به طور خودکار خروجی ها و ایده های خلاقانه را تضمین نمی کند.

    4. ارتباط آزاد را تشویق کنید.

فضای امن و سالمی ایجاد کنید که در آن همه احساس راحتی کنند و بتوانند ایده های خود را بدون ترس از قضاوت یا انتقاد به اشتراک بگذارند. نشان دهید که همه ایده ها به طور یکسان شنیده می شوند و مورد توجه قرار می گیرند و نشان دهید که مشارکت هر فرد چگونه بر نتیجه تاثیر می گذارد.

 با یک فعالیت برای گرم کردن مانند بازی انجمن کلمات (Word Association) شروع کنید. در این فعالیت هر یک از اعضای تیم به نوبت یک کلمه مرتبط با محصولی را که طراحی می کنید بیان می کند، سپس نفر بعدی باید یک کلمه مرتبط با کلمه قبلی بگوید. به عنوان مثال، اگر محصول یک فروشگاه قهوه باشد، ممکن است شخصی با گفتن «قهوه» شروع کند، سپس نفر بعدی ممکن است بگوید «رایحه» و نفر بعدی ممکن است بگوید «صبح» و به همین شکل ادامه می یابد. این نوع فعالیت ها در به جریان انداختن خلاقیت کمک می کند، همه تیم را درگیر می کند و می تواند منجر به ایده های غیرمنتظره و جالبی شود.

ممکن است همه اعضای تیم با ابراز نظر راحت نباشند. برخی افراد بیشتر تمایل دارند که در پشت اتاق بنشینند و درمورد ایده ها فکر کنند. برای درگیر کردن و مشارکت چنین افرادی می توان از تکنیک های هم خانواده طوفان فکری مانند نوشته فکری   (Brainwriting) استفاده کرد. در این تکنیک اعضای تیم ایده های خود را روی کاغذ می نویسند یا طراحی می کنند و سپس آنها را برای بازخورد و اصلاح ارائه می دهند. این تکنیک امکان طوفان فکری فردی بدون تاثیر پذیری و سوگیری (Bias) را هم فراهم می کند.  

    5. ایده های یکدیگر را توسعه دهید.

همکاری ایده های متنوعی ایجاد می کند. شرکت کنندگان را تشویق کنید که به جای «نه، اما» از «بله، و» در هنگام نظر دادن درباره ایده های یکدیگر استفاده کنند. این امر به ایجاد یک فضای مثبت و مشارکتی کمک می کند که در آن افراد تیم بتوانند ایده های یکدیگر را توسعه دهند. استفاده از تخته وایت برد، یادداشت های برچسبی یا ابزارهای بصری دیگر می تواند به شرکت کنندگان کمک کند تا ارتباط بین ایده ها را ببینند، جرقه ایده های جدید زده شود و راه حل های خلاقانه تری تولید کنند. همچنین، اجازه دادن به دیگران برای مشارکت و اظهار نظر، روحیه کار تیمی و ایجاد حستعلق به طراح نهایی را در افراد حاضر در جلسه تقویت می کند.

    6. خلاقیت را فعال کنید.

به دنبال کمیت باشید؛ شرکت کنندگان را مجاب کنید، تا هر تعدادی که زمان اجاره می دهد ایده تولید کنند. مهم نیست که این ایده ها قابل اجرا یا حتی قانونی باشند! در این مرحله هدف این است که “سنگ معدن” ایده را استخراج کنیم و بعدا راه حل های “طلایی” را از داخل آن پالایش کنیم.

پخش یک موسیقی پس زمینه آرام و استفاده از تکنیک هایی مانند «Crazy8» و «How Might We» می تواند به سازماندهی ایده ها و ایجاد بینش های جدید کمک کند. به یاد داشته باشید، تیم شما باید در جستجوی راه هایی که ممکن است یک مشکل را حل کند، انعطاف پذیر بماند، نه اینکه راه حلی را که کسی در جای دیگری توسعه داده است دنبال کند.

    7. ایده ها را ثبت کنید.

برای ثبت همه ایده ها در یک جلسه طوفان فکری، یک نفر باید مسئولیت را بر عهده بگیرد و تمام ایده ها را روی تخته یا دیوار قرار دهد، حتی اگر در آن زمان ایده ای نامربوط یا بی حاصل به نظر برسد. شما هرگز نمی دانید چه زمانی ممکن است یک ایده الهام بخش شود. از طرف دیگر، شرکت کنندگان را تشویق کنید که ایده های خود را به محض اینکه به ذهنشان خطور می کند یادداشت کنند و آنها را در زمان مناسب با گروه به اشتراک بگذارند.

    8. ایده ها را ارزیابی و اصلاح کنید.

پس از اینکه تعداد مناسبی ایده تولید کردید، زمان ارزیابی و اولویت بندی می رسد. اگر از شرکت کنندگان بخواهید به ایده ای که دوست دارند رأی دهند، نتایج بر اساس دیدگاه های شخصی شکل می گیرد. در عوض، یک هدف مشخص مانند “از کدام یک می توانیم در عرض یک هفته نمونه اولیه تهیه کنیم؟” یا “چه چیزی روز کاربر را چند برابر بهتر می کند؟” تعیین کنید.

داشتن یک فهرست اولویت بندی شده از ایده ها عالی است، اما هنوز برای انتخاب اینکه کدام یک از این ایده ها باید اجرا شوند و توسعه یابند، کافی نیست. برخی موارد ممکن است غیرقابل اجرا باشند و یا ماه ها طول بکشد تا توسعه یابند. به همین دلیل است که در این مرحله، ما ایده ها را در مقیاس تلاش/تاثیر قرار می دهیم. مهم است که دقیقاً معنی «تاثیر» را تعریف کنید، که می تواند به تاثیری که این ویژگی (Feature) بر کاربر، کسب و کار یا مشکل خاصی دارد، تعریف شود. این روش برای افراد تیم این احساس را ایجاد می کند که ایده هایشان گم یا نادیده گرفته نشده است. صرفا برخی ایده ها در حال حاضر قابلیت توسعه ندارند و تیم می تواند روی ایده های قابل اجرا تمرکز کند.

برگزاری جلسات طوفان فکری یک تمرین بسیار خوب برای گوش دادن فعال، ارائه و دریافت بازخورد و نمایش بصری ایده ها است و با اجرای نکات ذکر شده، می توانید از حداکثر پتانسیل طوفان فکری بهره ببرید.

منابع:

https://www.interaction-design.org/literature/topics/brainstorming

https://www.intercom.com/blog/running-design-workshops/

https://www.smashingmagazine.com/2016/06/a-framework-for-brainstorming-products/

https://www.nngroup.com/articles/ux-ideation/

https://www.tricider.com/History-Of-Brainstorming

https://uxplanet.org/5-techniques-to-conduct-a-successful-ideation-process-5adec9ca91b8

https://jakek.medium.com/stop-brainstorming-and-start-sprinting-16180839b43d